CIĄG DALSZY ZWYCZAJÓW GÓRNICZYCH

STRÓJ GÓRNICZY Dawny strój roboczy górników był dostosowany do jego potrzeb. Obszerna bluza i spodnie, które nie krepowały ruchów. Wysoka, sztywna czapka spełniała rolę hełmu ochronnego. Czasami dla ochrony przed wodą kapiącą ze stropu naciągano na głowę kaptur, który przedłużał się w dłuższą lub krótszą pelerynkę. Najbardziej charakterystycznym elementem stroju górniczego był skórzany fartuch, zwany skórą lub łatą. Był on przypinany z tyłu na biodrach, ale w mokrych wyrobiskach służył za podkładkę. W dzisiejszym uroczystym stroju górniczym (tym czarnym, bo istnieją również inne służbowe koloru stalowego) zachowało się wiele elementów mających kiedyś znaczenie użytkowe w stroju roboczym.
Obecne czako (czapka z pióropuszem) to ta wysoka sztywna czapka. Pelerynka to pozostałość pelerynki z kapturem. Aksamitne paski z guzikami po obu stronach bluzy
to pozostałości po znajdujących się zaszywkach, w które wtykano nasiarkowane lonty, by nie zamokły i były pod ręką.
Pióropusz to miotełka z ptasich piór, którą górnik wymiatał drobny gruz z otworów strzałowych, nosił ją zatkniętą przy czapce.
Obecnie kolory pióropusza oznaczają: zielony — członek nadzoru, biały — sztygara, czarny — zwykłego górnika, czerwony — członka orkiestry górniczej.
Górnicza szpada wywodzi się ona z broni używanej przez średniowiecznych poszukiwaczy złota, którym służyła do obrony. Następnie w Prusach była dopełnieniem munduru górniczego urzędnika. W PRL została ona odznaką honorową dla wyróżniających się górników oraz prymusów uczelni i szkół górniczych. Po raz pierwszy była wręczona w 1966 roku w Dąbrowie Górniczej podczas obchodów 150-lecia szkolnictwa górniczego w Polsce. Szpadę nosi się do galowego munduru.
Rysunek szpady



Zdjęcia szpady

Mundur górniczy
Hierarchia stopni górniczych

Generalny Dyrektor Górnictwa
Generalny Dyrektor Górniczy I stopnia	Generalny Dyrektor Górniczy II stopnia	Generalny Dyrektor Górniczy III stopnia
Generalny Honorowy Dyrektor Górniczy
Dyrektor Górniczy I stopnia	Dyrektor Górniczy II stopnia	Dyrektor Górniczy III stopnia
Inżynier Górniczy I stopnia	Inżynier Górniczy II stopnia	Inżynier Górniczy III stopnia
Technik Górniczy I stopnia	Technik Górniczy II stopnia	Technik Górniczy III stopnia
Górnik I stopnia	Górnik II stopnia	Górnik III stopnia

Stopnie górnicze są uprawnieniami honorowymi i są dożywotnie. Są nadawane raz w roku, w dzień Górnika (4.XII) przez wręczenie dyplomu.  Jedynie utrata publicznych praw i zakaz wykonywania zawodu górniczego pozbawia tego stopnia.
Mundur galowy
Uroczysty mundur górniczy nosi się z odznakami posiadanego stopnia górniczego. Do tego munduru nosi się białe rękawiczki, a do płaszcza biały szalik. Na mundurze nosi się posiadane ordery i odznaczenia.
Czako górnicze  (z niemieckiego „tschako”, z węgierskiego „csákó”) jest to  wysoka, sztywna czapa z płaskim denkiem wykonane z tektury i ma wysokość 12,5 cm. Obciągnięte jest czarną krepą.
Z przodu ma godło górnicze, ma  zamocowany z lewej strony pióropusz z kogucich piór.

Generalny Dyrektor Górnictwa (Minister, kierownik urzędu centralnego)	Generalny Dyrektor Górnictwa  (Sekretarz lub podsekretarz stanu w ministerstwie zajmującym się bezpośrednio problematyką górniczą)
Generalny Dyrektor Górniczy I stopnia	Generalny Dyrektor Górniczy II stopnia	Generalny Dyrektor Górniczy III stopnia
Dyrektor Górniczy I stopnia	Dyrektor Górniczy II stopnia	Dyrektor Górniczy III stopnia
Inżynier Górniczy I stopnia	Inżynier Górniczy II stopnia	Inżynier Górniczy III stopnia
Technik Górniczy I stopnia	Technik Górniczy II stopnia	Technik Górniczy III stopnia
Górnik I stopnia	Górnik II stopnia	Górnik III stopnia
kapelmistrz orkiestry górniczej	członek orkiestry górniczej

— kurtka z czarnej krepy

Kurtka ma metalowe guziki z perlikiem i żelazkiem (młotki górnicze).

Na rękawie jest naszywka szmuglerska. Na czarnym aksamicie są dystynkcje stopnia górniczego.

Dystynkcje stopnia górniczego na naszywce szmuklerskiej

Odznakę stopnia górniczego na kurtce stanowią właściwemu stopniowi wzór borty i rozetka na naszywce szmuglerskiej.

rozetka

(Borta to pasmanteryjna taśma do obszywania skrajów tkaniny.
Szmuklerstwo (niem. Schmuck – ozdoba) – wyrabianie sznurków, frędzli plecionek,
galonów. W Polsce wykształciło się w pierwszej połowie XVII w. z cechu pasamonicznego. Do pasmanterii zalicza się: taśmy, wstążki, koronki, borty, krajki, galony, frędzle, sutasze, pompony (kutasy), ozdobne sznury, wisiory (chwasty), oplatane guziki i guzy, pętlice stosowane jako zapięcia, oploty izolacyjne.)

Dystynkcje stopnia górniczego na naszywce szmuklerskiej

Generalny Dyrektor Górnictwa (Minister, kierownik urzędu centralnego)	Generalny Dyrektor Górnictwa  (Sekretarz lub podsekretarz stanu w ministerstwie zajmującym się bezpośrednio problematyką górniczą)
Generalny Dyrektor Górniczy I stopnia	Generalny Dyrektor Górniczy II stopnia	Generalny Dyrektor Górniczy III stopnia
Dyrektor Górniczy I stopnia	Dyrektor Górniczy II stopnia	Dyrektor Górniczy III stopnia
Inżynier Górniczy I stopnia	Inżynier Górniczy II stopnia	Inżynier Górniczy III stopnia
Technik Górniczy I stopnia	Technik Górniczy II stopnia	Technik Górniczy III stopnia
Górnik I stopnia	Górnik II stopnia	Górnik III stopnia

Spodnie do munduru galowego

Spodnie posiadają podwójny, czarny aksamitny lampas. Są noszone przez generalnego dyrektora górnictwa, generalnych dyrektorów górniczych, generalnego honorowego dyrektora górniczego.

Spódnica z czarnej krepy.  Są dwa rodzaje: wąska i szeroka.

Znak górniczy na kołnierzu kurtki.

Płaszcz z czarnego sukna

Płaszcz ma metalowe guziki z perlikiem i żelazkiem (młotki górnicze).

Mundur służbowy

Służbowy mundur górniczy może być noszony w czasie wykonywania obowiązków służbowych. Na mundurze nosi się baretki orderów i odznaczeń.

— Kurtka — przód

— Kurtka — tył

— Płaszcz — przód

— Płaszcz — tył

Czapka

Beret dla kobiet

Dystynkcje na mundurach służbowych

	Generalny Dyrektor Górnictwa
Generalny Dyrektor Górniczy I stopnia	Generalny Dyrektor Górniczy II stopnia	Generalny Dyrektor Górniczy III stopnia
Dyrektor Górniczy I stopnia	Dyrektor Górniczy II stopnia	Dyrektor Górniczy III stopnia
Inżynier Górniczy I stopnia	Inżynier Górniczy II stopnia	Inżynier Górniczy III stopnia
Technik Górniczy I stopnia	Technik Górniczy II stopnia	Technik Górniczy III stopnia
Górnik I stopnia	Górnik II stopnia	Górnik III stopnia

Dystynkcje na mundurach służbowych z okresu PRL

	Generalny dyrektor (dystynkcja ministra)
Generalny Dyrektor Górniczy I stopnia	Generalny Dyrektor Górniczy II stopnia	Generalny Dyrektor Górniczy III stopnia
Dyrektor Górniczy I stopnia	Dyrektor Górniczy II stopnia	Dyrektor Górniczy III stopnia
Inżynier Górniczy I stopnia	Inżynier Górniczy II stopnia	Inżynier Górniczy III stopnia
Technik Górniczy I stopnia	Technik Górniczy II stopnia	Technik Górniczy III stopnia
Górnik I stopnia	Górnik II stopnia	Górnik III stopnia
Aspirant Górniczy I stopnia	Aspirant Górniczy II stopnia	Aspirant Górniczy III stopnia

Kto to jest aspirant górniczy? Pracownik w kopalni lub innym przedsiębiorstwie zajmującym się problematyką górniczą, który nie musi posiadać wykształcenia górniczego.
 
Guziki do munduru służbowego małe i duży (naturalna wielkość)

Guzki duże do munduru służbowego

Patka munduru słuzbowego

Mundury górnicze z 1931 roku

Kolor munduru był czarny ze złotymi guzikami z orłem państwowym (obecnie są inne). Umundurowanie składało się z:

— kurtki z czarnego sukna

Do kurtki należało nosić białą koszulę z czarnym krawatem lub muszkę.

— Spodnie sukienne czarne. Spodnie powinny być długie, bez mankietów o szerokości równej w dole i w kolanie.

— Płaszcz czarny, dwurzędowy, wcięty w stanie

— Czapka angielska

Czapka z czarnego sukna, z czarnym daszkiem.
Otok z ciemnozielonego aksamitu, orzeł państwowy złoty. Naokoło górnej krawędzi czapki zielona wypustka.

Urzędnicy władz górniczych noszą na patkach kurtki i płaszcza odznaki stopni służbowych:

— urzędnik XII stopnia

— urzędnik XI stopnia

— urzędnik X stopnia

— urzędnik IX stopnia

— urzędnik VIII stopnia

— urzędnik VII stopnia

Urzędnik ten nosi na górnej krawędzi otoka czapki dwa płaskie złote sznurki.

— urzędnik VI stopnia

Urzędnik ten nosi na górnej krawędzi otoka czapki dwa płaskie złote sznurki.

— urzędnik V stopnia

Urzędnik ten nosi na górnej krawędzi otoka czapki dwa płaskie złote sznurki.

— urzędnik IV stopnia

Urzędnik ten nosi na górnej krawędzi otoka czapki trzy płaskie złote sznurki.

Urzędnicy Centralnego Zarządu Górniczego Ministerstwa Przemysłu i Handlu mogą nosić przy urzędowaniu odpowiednie mundury według ustalonych powyżej wzorów. Urzędnicy III stopnia noszą na patkach dwie rozety.

Urzędnicy władz górniczych noszą przy mundurze mieczyki. Ma on płaskie ostrze, rękojeść kościaną koloru białego i czarną skórzaną pochwę.

Opis munduru górniczego wg rozporządzenia z dnia 13 czerwca 1859 roku

Kitel czarny freiberskiego kroju z czarnym stojącym kołnierzem i pelerynką szerokości 6 cali, zapięty na 8 metalowych żółtych guzików. Rękawy zwężające się przy dłoni mają na 4 cale poniżej łopatki 1,5 cala szeroką bufkę, zakończoną frędzlą na 2,5 cala długą. Nad bufką akselbanty ze srebrnym herbem górniczym. Po każdej stronie stojącego kołnierza znajduje się guzik taki jak przy kitlu.

Spodnie z tego samego materiału co kitel, kroju wojskowego z zapięciem, bez sprzączek.

Czarna z podszewką skóra górnicza długości 18 - 20 cali, zawieszona na czarnym, z glansowanej skóry wykonanym pasku szerokości na 2 cale i zapiętym na klamrę z żółtego metalu. Klamra na 2 cale wysoka i 4 szeroka, na niej herb górniczy z białego metalu na 2 cale wysoki.

Czako okrągłe na 5 cali wysokie z czarnego filcu, z herbem górniczym z białego metalu na 2 cale wysokim. Na połowie wysokości czarno-biało-czarna kokarda zwykłej formy.

Uzupełnieniem tego stroju był kilof z czarnym styliskiem, trzymanym na ramieniu w trakcie oficjalnych uroczystości.